Ψηφιακή Παιδεία

«…Ο καπιταλισμος δεν χρησιμοποιει μια τεχνολογια, ουδετερη καθαυτην, για καπιταλιστικους σκοπους. Ο καπιταλισμος δημιουργησε μια καπιταλιστικη τεχνολογια που δεν ειναι καθολου ουδετερη. Το πραγματικο νοημα αυτης της τεχνολογιας δεν ειναι καν να αναπτυξει την παραγωγη για την παραγωγη· ειναι κατα πρωτο λογο να κυριαρχησει πανω στους παραγωγους και να τους υποταξει.
Η καπιταλιστικη τεχνολογια χαρακτηριζεται βασικα απο την προσπαθεια της να εξαλειψει τον ανθρωπινο ρολο του ανθρωπου στην παραγωγη – και στις ακραιες της συνεπειες να εξαλειψει τελειως τον ανθρωπο απο την παραγωγη. Το οτι σ’αυτη την περιπτωση, οπως και σε οποιαδηποτε αλλη, ο καπιταλισμος δεν καταφερνει να πραγματοποιησει τη βαθια του ταση (αν το καταφερνε, θα κατερρεε αμεσως) δεν αναιρει αυτο που λεμε. Αντιθετα, επιτρεπει να δουμε καθαρα μια αλλη πλευρα της αντιφασης και της κρισης του.
Ο καπιταλισμος δεν μπορει να υπολογιζει στη θεληματικη συνεργασια των παραγωγων· αντιθετα, ειναι υποχρεωμενος να αντιμετωπιζει την εχθροτητα τους, στην καλυτερη περιπτωση την αδιαφορια τους, οσον αφορα την παραγωγη. Επομενως, πρεπει ο ρυθμος της εργασιας να επιβαλλεται απο τη μηχανη. Αν αυτο δεν ειναι δυνατο, πρεπει η μηχανη να επιτρεπει τη μετρηση της πραγματοποιουμενης εργασιας. Σε καθε παραγωγικη διαδικασια, η εργασια πρεπει να μετριεται, να καθοριζεται, να ελεγχεται απεξω – διαφορετικα αυτη η διαδικασια δεν εχει νοημα για τον καπιταλισμο[...]
…Υπαρχει…τετοια διαδικασια ‘‘φυσικης επιλογης’’ των εφευρεσεων που εφαρμοζονται στη βιομηχανια ωστε να εφαρμοζονται, κατα προτιμηση ή αποκλειστικα, οι εφευρεσεις που αντιστοιχουν στη βασικη αναγκη του καπιταλισμου να εχει να κανει με μια εργασια μετρησιμη, ελεγξιμη, αντικαταστασιμη. Δεν υπαρχει καπιταλιστικη φυσικη ή χημεια… υπαρχει ομως μια καπιταλιστικη τεχνολογια… Απο τη στιγμη που η αναπτυξη της επιστημης και της τεχνικης επιτρεπει την επιλογη αναμεσα σε πολλες δυνατες μεθοδους, μια κοινωνια θα διαλεξει αναποφευκτα τους τροπους που εχουν νοημα γι’αυτην, που ειναι ‘‘ορθολογικοι’’ μεσα στο πλαισιο τηςταξικης της λογικης…» [ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ-Υψιλον- σελ.95-96]
.
*

«…Ο καπιταλιστικος ανορθολογισμος εχει μια αμεση και συγκεκριμενη εκφραση, επειδη μεταχειριζεται τους ανθρωπους στην παραγωγη σαν απλα μεσα, τους μετασχηματιζει σε αντικειμενα, σε πραγματα. Αλλα ακομα και στην αλυσιδα συναρμογης, η παραγωγη βασιζεται στους ανθρωπους ως ενεργα και συνειδητα οντα. Ο μετασχηματισμος του εργατη σε απλοεξαρτημα της μηχανης (πραγμα που ο καπιταλισμος επιδιωκει σταθερα, χωρις ποτέ να το πραγματωνει πληρως) συγκρουεται μετωπικα με την αναπτυξη της παραγωγης… Απο καπιταλιστικη σκοπια, αυτη η αντιφαση εκφραζεται απο την ταυτοχρονη προσπαθεια, αφενος, να περιοριστει η εργασια στην απλη εκτελεση [αυστηρα καθορισμενων- χρονομετρημενων- τυποποιημενων κινησεων- Τεϋλορισμος] και αφετερου γινεται διαρκης εκκληση και προσφυγη στην εκουσια καισυνειδητη συμμετοχη του εργατη, στην ικανοτητα του να κατανοει και να πραττει πολυ περισσοτερα απ’οσα θεωρειται οτι πρεπει να κατανοει και να πραττει…
Οπως ειπε ενας συντροφος απο τα εργοστασια Ρενω, ζητουν απο τον εργατη να συμπεριφερεται ταυτοχρονα "σαν ρομποτ και σαν υπερανθρωπος". Εκει βρισκεται μια πηγη ατελειωτων αντιφασεων και αγωνων σε ολα τα εργοστασια, ορυχεια, εργοταξια, και εργαστηρια του συγχρονου κοσμου…» [σελ.169]
.
*

«…Η συνειδητη μεταμορφωση της τεχνολογιας θα ειναι το κεντρικο καθηκον μιας κοινωνιας ελευθερων εργαζομενων[...] Η παραγωγη ειναι μεσο για να εκπληρωθουν ανθρωπινοι στοχοι – ο ανθρωπος δεν ειναι μεσο για να εκπληρωθει η παραγωγη.[...] Ασφαλως θα καταργηθουν οι εργασιακες νορμες που επιβαλλονται απεξω… Ο συντονισμος της εργασιας θα γινεται μεσω αμεσων επαφων και της συνεργασιας. Ο ακαμπτος καταμερισμος της εργασιας θα αρχισει να εξαλειφεται μονομιας λογω της ανακυκλωσης των ανθρωπων μεταξυ τομεων κι εργασιων…
Οι εργαζομενοι, οταν αναλαβουν οι ιδιοι τη διαχειριση της παραγωγης, θα αρχισουν να προσαρμοζουν τα μηχανηματα… στις δικες τους αναγκες, αναγκες ανθρωπινων οντων. Ο συνειδητος μετασχηματισμος της τεχνολογιας θα ειναι ενα απο τα κρισιμοτερα καθηκοντα… Η εργασια θα παψει να ειναι ‘‘το βασιλειο της αναγκαιοτητας’’, θα γινει ενα πεδιο στο οποιο οι ανθρωποι ασκουν τη δημιουργικη δυναμη τους.[...]
[Μιλαμε για] ελευθερια των ανθρωπων να αποφασιζουν συλλογικα και ατομικα τι θα καταναλωνουν, πως θα παραγουν, πως θα εργαζονται… ποσο θα δουλευουν, ποσο θ’αναπαυονται… Κι ελευθερια να διευθυνουν τη ζωη τους σ’αυτο το κοινωνικο πλαισιο[...] Ειναι αποφασεις στις οποιες ολοι θα επρεπε να συμμετεχουν, δεν ειναι αποφασεις που θα μπορουσε κανεις να τις αφησει σε… ‘‘επαγγελματιες ειδημονες’’· πολυ γρηγορα αυτοι οι ειδημονες θα αρχιζαν να παιρνουν αποφασεις για τα δικα τους συμφεροντα. Η κυριαρχη θεση τους στη διευθυνση της παραγωγης θα τους εδινε αμεσως εναν κυριαρχο ρολο και στη διανομη του κοινωνικου προϊοντος. Η βαση λοιπον καινουριων ταξικων σχεσεων θα ξαναμπαινε πραγματικα και αποτελεσματικα.[...]
[Δεν ενδιαφερομαστε] για την αυξηση της παραγωγης και της καταναλωσης του σημερινου τυπου. Μια τετοια αυξηση δεν θα μπορουσε παρα να οδηγησει, μεσα απο αναριθμητους δεσμους και συνδεσμους, σε περισσοτερο καπιταλισμο… Η ελευθερια δεν θα ξεπηδησει αυτοματα απο την αναπτυξη της παραγωγης. Δεν πρεπει να τη συγχεουμε με τις δραστηριοτητες του ελευθερου χρονου. (Σε μια αλλοτριωμενη κοινωνια, η ‘‘αναψυχη’’, τοσο στη μορφη οσο και στο περιεχομενο της, δεν ειναι παρα μια απο τις εκφρασεις της αλλοτριωσης.) Για το ανθρωπινο ον, ελευθερια δεν ειναι η αεργια αλλα η ελευθερη δραστηριοτητα…» [σελ.177/178/181]
.
*

«(…) Ο ιδιος ο Μαρξ ηταν συμμετοχος του κοινωνικου φαντασιακου του καπιταλισμου. Πιστευε, οπως και η καπιταλιστικη ιδεολογια, οτι ο κεντρικος τομεας της ανθρωπινης ζωης ειναι η παραγωγη. Ας μη βαυκαλιζομαστε με αυταπατες· ουδεποτε στην ιστορια ο κεντρικος τομεας της ανθρωπινης ζωης υπηρξε η παραγωγη. (…)
Η κεντρικοτητα της παραγωγης ειναι δημιουργημα του καπιταλισμου· αυτο το φαντασιακο που δημιουργει ο καπιταλισμος, η ιδεα οτι ηρθαμε στον κοσμο για να παραγουμε πραγματα, ειναι τερατωδες. Να παραγουμε και οχι να δημιουργουμε, να κανουμε ποιηματα, να ζωγραφιζουμε, να κανουμε τρελες κτλ. Αλλα επι οκτω ωρες την ημερα να συγκεντρωνουμε ολη μας την προσοχη και τις δυναμεις στη συναρμολογηση βιδων και κομματιων ωστε να βγαινουν απο αυτη τη δραστηριοτητα πραγματα.
Αυτο ειναι η φαντασιακη σημασια του καπιταλισμου, η οποια πραγματοποιηθηκε σταδιακα και την οποια συμμεριζοταν πληρως ο Μαρξ προεκτεινοντας την ακριτα στο συνολο της ανθρωπινης ιστοριας.
Ο Μαρξ συμμετειχε στην καπιταλιστικη μυθολογια της προοδου, οτι η ανθρωπινη ιστορια ειναι μια ιστορια συνεχους προοδου· πραγμα που δεν ειναι με κανενε τροπο αληθεια [παρα μονο] στο πεδιο το στενα τεχνικο και το στενα λογικο (και εκει ακομα με διακοπες). [Οπως συμμετειχε] και στον ορθολογιστικο επιστημονισμο της εποχης του, δηλ. στην ιδεα οτι η επιστημη θα λυσει ολα τα προβληματα.
[Επισης συμμετειχε] χωρις συζητηση στο φαντασμα της δηθεν ορθολογικης δηθεν κυριαρχιας του ανθρωπου πανω στη φυση, το οποιο γινεται φαντασμα και κυριαρχια πανω στους αλλους ανθρωπους , και της απεριοριστης επεκτασης αυτης της δηθεν ορθολογικης δηθεν κυριαρχιας… Σημερα ουδεις κυριαρχει στην εξελιξη της ανθρωποτητας… ουτε ο Μπους, ουτε η Γουωλ Στρητ, ουτε οι καπιταλιστες, ουτε οι επιστημονες… Πηγαινει σαν τρελο ποταμι παραγοντας συνεχως περισσοτερα πραγματα, των οποιων δεν γνωριζουμε ποια θα ειναι τα αποτελεσματα [πραγμα που] δεν μπορει κανεις να το πει ορθολογικο. (…)
Σε καμια στιγμη δεν σκεφτεται ο Μαρξ να κανει κριτικη της καπιταλιστικης τεχνολογιας. Καθαρα χεγκελιανος σ’αυτο το σημειο, πιστευει οτι η καπιταλιστικη τεχνικη ειναι η ενσαρκωση του ανθρωπινου πνευματος μεσα στα μεταλλα και τα μηχανηματα, δηλ. οτι ειναι απολυτα ορθολογικη… ενω ειναι καπιταλιστικη τεχνικη… ορθολογικη μονο σε σχεση με τους σκοπους του καπιταλισμου και οχι με μια απολυτη εννοια.
Πιστευε οτι η οργανωση του καπιταλιστικου εργοστασιου, δηλαδη της εργασιας και της παραγωγης, ειναι ορθολογικη ενω στην πραγματικοτητα δεν ειναι. Ο Μαρξ μενει τυφλος μπροστα στο πολιτικο φαινομενο της γραφειοκρατιας… διοτι οντας και ο ιδιος σχεδον οικονομιστης δεν μπορει να δει στη γραφειοκρατια παρα μονο μια οικονομικη δομη, ενω φυσικα η γραφειοκρατια, ακομα και μεσα στην επιχειρηση, ειναι μια δομη εξουσιας και οχι οικονομικη δομη.(…)» [Ο ΘΡΥΜΜΑΤΙΣΜΕΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ/ σ.155-160]